ANTHONI VAN NOORDT EN ZIJN TABULATUURBOECK IN HET KADER VAN DE AMSTERDAMSE ORGELCULTUUR TUSSEN 1630 EN 1675
DR. J.B. DEN HERTOG (Haarlemmermeer 31-05-1951 - Zeist 22-07-2012)
In 1659 startte Anthoni van Noordt, organist van de Nieuwe Zijdskapel te Amsterdam, voorbereidingen voor het publiceren van een Tabulatuurboeck. Dit boek met psalmen en fantasieën bedoeld voor het orgel, heeft nooit een grote oplage bereikt. Hoewel het een getuigenis is van muzikale creativiteit heeft het in eigen tijd en ook vandaag de dag slechts een kleine kring van specialisten bereikt. Van Noordt werd in 1664 organist van de Nieuwe kerk en bereikte zo de top van de muziekelite in metropool Amsterdam. Om dat beter te begrijpen is het culturele kapitaal van de zeventiende‐eeuwse Amsterdamse organisten ook Sweelinck onderzocht. Tevens is geanalyseerd hoe de orgelbouw zich in de periode 1630‐1675 ontwikkelde. Uit het onderzoek naar de orgelbespelingen typisch fenomeen uit het publieke domein dat nog nauwelijks in de cultuurhistorische literatuur aandacht heeft gekregen bleek dat het hier ging om voortzettingen van traditionele sociale evenementen, gericht op harmonie in de samenleving. Wat betreft het orgelrepertoire is opvallend dat er in die tijd geen strikte scheiding was tussen componeren en improviseren zoals vandaag de dag. Dat werpt nieuw zicht op de kwaliteit van het muziekleven in de 17e eeuw waardoor we muzikale ideeën kunnen reconstrueren die allang verdwenen zijn. De muziek uit het Tabulatuurboeck was enerzijds sterk bepaald door strenge regels voor de polyfonie, anderzijds komt een vrije en gedurfde benadering naar voren waarbij met een motivische schrijfwijze geavanceerde muzikale structuren zijn gebouwd. Deze muziek roept denotatieve betekenissen op die duidelijk maken dat de componist de affecten centraal stelde. Dat vraagt in de uitvoering om een hoge mate van expressiviteit. Deze dissertatie kan gezien worden als een uitbreiding van onze kennis over het orgelleven in Amsterdam in de Gouden Eeuw, tegelijk is het een pleidooi voor het uitvoeren van Van Noordts muziek op een meer expressieve wijze dan nu gebruikelijk.
Samenvatting dissertatie Dr. J.B. den Hertog:
