CLICK ON PAINTINGS FOR INFORMATION
Welke klanken speelden door Rembrandts hoofd terwijl hij schilderde en welke muziek klonk er in de vertrekken van de ontembare schilder en zijn innig geliefde Saskia toen hun geluk nog grenzeloos leek? Welke liederen werden gezongen in de nadagen van Rembrandts leven met Hendrickje Stoffels aan zijn zijde? Want dat niet alleen aan het hof maar ook in menig huiselijke kring werd gemusiceerd, staat vast. Welke teksten werden in de hoogtijdagen van de Gouden Eeuw op welke melodieën gezongen?
Ongetwijfeld speelde de oorlog die tachtig lange jaren de gemoederen bezig hield hierin een rol. Want wie van de inwoners van de uiteindelijk in 1648 internationaal als soevereine staat erkende Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden had zich niet gekeerd tegen de gehate Spanjaarden en wie had niet geschreeuwd om vrijheid van godsdienst, ook al verstond niet iedereen daaronder hetzelfde? Dat de roemruchte geuzen al die jaren uit volle borst uiting gaven aan hun stemming en kond deden van hun gevoelens staat vast; van hun rijke repertoire werd in 1626 door Adriaen Valerius in zijn ‘Nederlandtsche Gedenck-clanck’ tientallen liederen genoteerd. Dat Rembrandt een exemplaar hiervan in bezit had ligt in de lijn der verwachting want dit prijzige boek was bedoeld voor een publiek dat wel wat wilde betalen voor de geschiedenis der Verenigde Nederlanden en dat de opstand bleef steunen.
In ieder geval speelde muziek in het leven van Rembrandt een rol getuige zijn schilderij ‘Muzikale Allegorie’ uit 1626, waar behalve een luit ook een muziekboek is te zien met daarin -zoals in die tijd gebruikelijk- de genoteerde muziek die de trotse bezitter ervan ter ore was gekomen. Het meest bekende met de hand geschreven en tevens grootste luitboek ter wereld waarin transcripties staan van muziek uit verschillende landen uit de dageraad van de Gouden Eeuw, is dat van de contraremonstrantse predikant en muziekliefhebber Adriaen Smout die in 1630 wegens zijn onverzoenlijke houding door de remonstrantse bestuurders van Amsterdam uit de stad werd verbannen en op de trekschuit werd gezet. Deze foliant, later bekend onder de naam ‘het Luitboek van Thysius’, completeert het beeld van het muzikale kader waarin Rembrandt, Saskia en Hendrickje leefden.
Rembrandt, Saskia en Hendrickje op film of anno nu in levende lijve, in beeld en klank, met de Gouden Eeuw als locatie...... De schilder en zijn vrouw bieden, authentiek gekleed, in het Rembrandthuis of in het Stadhuis op de Dam verschillende concerten aan tegen de achtergrond van hun leven in Amsterdam. Bij deze concerten neemt Rembrandt, gepersonifieerd door Hans Meijer, zelf de luit ter hand en wordt hij door Saskia bij monde van Paula Bär-Giese, sopraan, begeleid. Ook predikant Smout laat van zich horen en bespeelt, uitgebeeld door Hein Hof, het clavecimbel en het orgel. Zo wordt bijvoorbeeld de alomtegenwoordige wanhoop na de moord op Willem van Oranje in 1584 opnieuw voelbaar wanneer ‘D’Engelschen Fortuyn’ van John Dowland ten gehore wordt gebracht waarbij de gezongen Nederlandse tekst is ontleend aan Valerius’ Gedenck-clanck. De nalatenschap van de beroemde Engelse luitcomponist Dowland, met name bekend om zijn ‘Flow my tears’ neemt in het repertoire van de concerten, ook met Valerius’ tekst over de moord in 1610 op le bon roi Henri van Frankrijk, een centrale plaats in waarbij het roestgouden clair-obscur van Rembrandts schilderingen een extra dimensie verleent aan de glanzend-smartelijke klankkleur van zijn oeuvre.
drs. Natascha Bär
kunsthistorica
juli 2011
RIJKSSTUDIO PAINTINGS WITH MUSICAL INSTRUMENTS - LUTE, HARPSICHORD & VIRGINAL - ENLARGE WITH MUSIC - OPTIMIZED FOR IPAD - CLICK ON THE PAINTING TO ENLARGE
MUSICK’S MONUMENT AUDIO RECORDINGS
